Cây Cối Xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Mô tả, đặc điểm, kỹ thuật trông, cách chăm sóc, tác dụng và nhưng bài thuốc từ cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Cây cối xay có tên khoa học là – Abutilon indicum(L.) Sweet
I. Mô ta và đặc điểm của cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
1. Tên khác: Giàng xay, quýnh ma, ma bản thảo, kim hoa thảo
2. Tên khoa học: Abutilon indicum(L.) Sweet
3. Họ: Bông (Malvaceae)
4. Bộ phận dùng: Bộ phận trên mặt đất
5. Công năng, chủ trị: Giải biểu nhiệt, hoạt huyết, tiêu thũng. Chữa cảm sốt do phong nhiệt, đau đầu, tai ù, tai điếc, sốt vàng da, bí tiểu tiện, phù thũng, lở ngứa, dị ứng.
6. Nguồn gốc cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet: Cây cối xay mọc hoang ở khắp nơi trên cả nước. Còn mọc tại các nước vùng nhiệt đới châu Á, alaysia, indonesia
7. Thành phần hoá học trong cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet: Flavonoid, hợp chất phenol, acid amin, acid hữu cơ, đường. Các flavonoid là gossypin, gossypitin, cyanidin-3-rutinosid …
8. Đặc điểm của cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet còn được nhân dân ta gọi với một số tên khác như là cây dằng xay, kim hoa thảo, quýnh ma, ma bản thảo, ma mãnh thảo hay nhĩ hương thảo, co tó tép (Thái), phao tôn (Tày)…Tên khoa học của cây cối xay là Abutilon indicum (L.) Sweet, thuộc họ bông (Malvaceae).
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet là một loại cây nhỏ, sống dai, thường mọc thành bụi, cao từ 1 – 1,5m, thân cây có lông mềm hình sao. Lá cây cối xay có hình tim, cuống dài, mép khía răng, mọc so le nhau.
Hoa cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet có màu vàng, mọc riêng lẻ ở các kẽ lá, cuống gấp khúc, quả của cây trông giống như cái cối xay, có lông nên có tên gọi như vậy. Hạt quả cối xay có hình thận, nhẵn, màu đen nhạt.
Hoa cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet mọc riêng lẻ ở các kẽ lá
II: Kỹ thuật trồng và cách chăm sóc cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
1. Kỹ thuật trồng cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
1.1 Giống và kỹ thuật làm giống cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet được nhân giống bằng hạt, gieo vào tháng 2, 3 trong vườn ươm sau đó đánh cây con đi trồng. Lượng giống cho 1ha gieo thẳng từ 3-4 kg hạt giống.
Nếu gieo hạt trực tiếp vào hốc, thường gieo 3-4 hạt/hốc. Khi cây cao 20-30cm tiến hành tỉa chỉ để lại 1-2 cây/hốc. (Chọn các cây khỏe mạnh, không sâu bệnh).
Gieo hạt cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet trong vườn ươm:
Đất gieo hạt giống phải sạch cỏ dại, tơi xốp, tưới tiêu thuận lợi, chiều rộng 1-1,2m, chiều cao 20 -25 cm, gạt phẳng đất và đập nhỏ.
Trước khi gieo, hạt được xử lý bằng nước ấm 40oC trong 60 phút, vớt ra để ráo và đem gieo.
Hạt được gieo đều trên mặt luống, phủ một lớp đất bột 0,5 cm, sau đó phủ rơm rạ, tưới giữ ẩm trong 5-7 ngày đến khi cây mọc mầm.
Hạt giống cối xay sau gieo ở vườm ươm 20-30 ngày, cây cao 20-25 cm có thể đánh trồng ra ruộng.
Lượng giống cần 15-20 kg/ha, vườn ươm đủ trồng cho 4-5 ha dược liệu.
Quả của cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet trông giống như cái cối xay
1.2 Thời vụ trồng cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Thời vụ trồng thích hợp vào tháng 2 -tháng 4 hàng năm.
1.3 Kỹ thuật làm đất để trồng cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Đất cày bừa nhỏ, nhặt sạch cỏ dại, làm luống rộng 70 -120 cm. Yêu cầu luống phải thoát nước tốt tránh để ngập úng (nếu bị ngập nước 1 -2 ngày cây sẽ bị chết).
1.4 Mật độ, khoảng cách trồng cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Mật độ: 40.000 cây/ha. Khoảng cách trồng: 50 x 50 cm (2 hàng/luống).
2. Cách chăm sóc cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Thời vụ trồng cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet thích hợp vào tháng 2 -tháng 4 hàng năm
2.1 Tưới nước cho cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Trong thời gian chăm sóc cây không cần tưới nước quá nhiều lần sẽ làm cây bị úng nước. Mỗi tuần chỉ nên tưới tưới 2 lần là được
2.2 Phân bón và kỹ thuật bón phân cho cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Bón lót: Toàn bộ phân chuồng + 1/3 phân hữu cơvi sinh trộn và rải đều trên ruộng trước khi lên luống.
Bón thúc: Chia làm 3 lần bón:
Bón lần 1: Sau trồng 15 -20 ngày bón phân NPK với lượng 54 -81kg/ha (2-3 kg/ sào Bắc bộ).
Bón lần 2: Bón sau khi thu hoạch lần 1 (sau trồng 80 -90 ngày): bón NPK với lượng 135 -190 kg/ha (5-7 kg/sào Bắc bộ) +1/3 phân hữu cơ vi sinh.
Bón lần 3: Bón sau thu hoạch lần 2 (sau thu lần 1: 60 -70 ngày): bón nốt số NPK còn lại+1/3 phân hữu cơ vi sinh.
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet mọc dại trên khắp cả nước ta
2.3 Phòng trừ sâu bệnh cho cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
2.3.1 Sâu đục quả (Earias insulana):
Đặc điểm gây hại:
Sâu gây hại trên nụ hoa, quả non và quả già từ khi cây ra nụ hoa đến khi thu hoạch. Sâu non đục vào bên trong, để lại các lỗ tròn, nhỏ trên bề mặt nụ và quả bị hại.
Biện pháp phòng trừ:
Có thể sử dụng các loại thuốc có hoạt chất Fipronil (ví dụ Regent800WG; Tango 50SC, 800WG); Abamectin (ví dụ Abatimec 5.4EC; Catex 1.8 EC, 3.6 EC); Abamectin + Fipronil (ví dụ Scorpion 18 EC, 36EC). Lưu ý phun liên tiếp 2 lần cách nhau 14 ngày vào thời điểm cây ra hoa rộ. Nếu để sâu đã đục vào trong nụ hoặc quả thì rất khó phòng trừ.
2.3.2 Các loại sâu hại lá (bao gồm sâu xanh, sâu cuốn lá, sâu róm) Gây hại không nhiều. Nếu mật độ sâu ít, có thể bắt sâu bằng tay.
Mật độ sâu cao có thể sử dụng các loại thuốc phun trừ sau:
Hoạt chất Abamectin (Ví dụ: Catex 1.8EC, 3.6EC; Shepatin 50EC); Chế phẩm Bt (là sản phẩm sinh học từ vi khuẩn Bacillus thuringiensis) (Ví dụ V-BT 16000WP, Vbtusa (16000IU/mg) WP; Biocin 16WP; Comazol (16000 IU/mg) WP).
2.3.3 Bệnh thối gốc mốc trắng (Sclerotium rolfsii):
Đặc điểm gây hại:
Triệu chứng bệnh bắt đầu từ phần gốc thân tiếp giáp với mặt đất với những đám sợi nấm màu trắng, phát triển theo kiểu hình quạt. Những hạch nấm nhỏ, tròn, hình hạt cải được hình thành sau đó trên các tản nấm. Các hạch nấm có thể được nhìn thấy dễ dàng trên cây bệnh, đặc biệt ở phần tiếp giáp với mặt đất. Hạch nấm có màu kem nhạt đến nâu tùy theo giai đoạn phát triển. Bệnh phát triển rất nhanh trong điều kiện thời tiết nóng ẩm.
Biện pháp phòng trừ:
Kiểm tra ruộng cối xay theo định kỳ, loại bỏ và chuyển toàn bộ tàn dư cây bệnh ra khỏi ruộng. Nếu cây bị bệnh nặng, cần cẩn thận loại bỏ cây và cả phần đất xung quanh để hạn chế sự phát tán của hạch nấm gây bệnh.
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet còn được gọi với những tên khác như: kim hoa thảo, quýnh ma, ma bản thảo, …
2.4 Cách chăm sóc cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Xới xáo phá váng, kết hợp với làm cỏ và bón phân cho cây. Đặc biệt giai đoạn đầu khi cây mới trồng thường xuyên làm sạch cỏ dại kết hợp với vun gốc cho cây.
Sau khi cây phát triển ổn định, bạn có thể bón phân để thúc đẩy sự phát triển của cây. Lần thứ nhất dùng vào tháng 2 – 3 để cây sinh trưởng và lần thứ 2 vào tháng 5 – 7 để giúp cây ra hoa, kết hạt. Có thể dùng nước phân chuồng, phân đạm hoặc nước giải pha loãng để tưới thúc.
2.5 Thu hoạch, sơ chế và bảo quản cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
2.5.1 Thu hoạch cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet thường thu vào mùa hạ. Toàn thân, lá, hoa đều sử dụng làm dược liệu. Cắt cây sát gốc từ 20-30 cm giũ sạch bụi.
2.5.2 Sơ chế cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Cắt thành từng đoạn theo quy định, phơi hoặc sấy khô.
2.5.3 Bảo quản cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Để nơi khô mát tránh mốc, mọt.
III: Tác dụng và những bài thuốc từ cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet là loại dược liệu rất tốt cho sức khỏe
1. Những tác dụng từ cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
Bộ phận được dùng làm thuốc là toàn cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet, thường được thu hái vào mùa hè thu, sau đó đem phơi hay sấy khô, có thể tán thành bột để dùng dần.
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet có chứa các flavonoid (gossypetin, gossypin, cyanidin – 3 – rutinoside), hợp chất phenol, acid hữu cơ, acid amin, đường. Lá cây cối xay chứa nhiều chất nhầy và asparagine.
Hạt của cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chứa raffinose 1,6% và dầu nửa khô 4,21% trong đó chủ yếu là glycerid của các acid linoleic, palmitic, oleic, stearic. Rễ cây cối xay có chứa dầu béo, β- sitosterol, β-amyrin và một alcaloid chưa xác định.
1.1 Theo y học hiện đại:
Hợp chất gossypin trong cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet có tác dụng kháng viêm mạnh.
Hạt cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet có tác dụng nhuận tràng, tiêu viêm. Được sử dụng trong điều trị cảm sốt, đau đầu, bí tiểu tiện, phù thũng sau khi đẻ, mắt có màng mộng, tai điếc, kiết lỵ.
Lá cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet có thể giã đắp ngoài chữa mụn nhọt, hoặc kết hợp với nhân trần chữa chứng vàng da hậu sản.
1.2 Theo Y Học Cổ Truyền:
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet có vị ngọt, tính bình, đì vào các kinh tâm và kinh đởm. Cây cối xay có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, long đờm và lợi tiểu. Lá cây cối xay có nhiều chất nhầy dịu kích thích. Vỏ cây cối xay làm se và lợi tiểu. Hạt cây cối xay có tác dụng kích dục, nhuận tràng và làm dịu kích thích. Nước hãm rễ cây cối xay có thể giảm sốt.
2. Những bài thuốc từ cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet
2.1 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa đau tai, tật điếc:
Sử dụng 60g cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet hoặc 20 – 30g quả, đem nấu với thịt lợn, ăn.
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa đau tai, tật điếc
2.2 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa tật điếc:
Sử dụng rễ cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet, vọng giang nam, mộc hương, mỗi vị 60g, đem nấu với đuôi lợn dùng để ăn.
2.3 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa kiết lỵ hay mắt có màng mộng:
Sử dụng quả cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet, hoa mào gà, mỗi vị 30g, đem sắc uống.
2.4 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa phụ nữ sau khi sinh bị phù thũng:
Sử dụng lá cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet 20 – 30g cùng với ích mẫu 12 -16g, đem nấu với 300ml nước cho tới khi còn 150ml, chia uống 2 lần trước bữa ăn.
2.5 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa cảm sốt, nhức đầu do phong nhiệt:
Sử dụng cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet 12- 16g, bạc hà 6g, lá tre 8g, kinh giới 8g, kim ngân hoa 12g, sắc với 750 ml nước, cho tới khi còn 250ml, đem chai thành 2 phần, uống trước bữa ăn.
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa cảm sốt, nhức đầu do phong nhiệt
2.6 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa bí tiểu, tiểu rắt, tiểu buốt:
Sử dụng cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet 30g, rễ tranh 20g, râu bắp 20g, bông mã đề 20g, cỏ mần trầu 8g, rau má 12g, sắc với 650ml nước, cho tới khi còn 250ml, chia thành 2 phần, uống trước bữa ăn.
2.7 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa đau tai, ù tai, thính lực giảm:
Sử dụng quả cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet 30g hoặc dùng toàn cây tươi 60g, đem nấu canh với thịt lợn nạc để ăn cơm.
2.8 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp:
Sử dụng lá cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet khô 5g, rau muống biển 3g, rễ cỏ xước 3g, rễ cây xấu hổ 5g, lá lạc tiên 3g, lá lốt 3g, đem hãm nước uống thay trà trong ngày, uống liên tục 1 tháng.
2.9 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet hỗ trợ điều trị bệnh trĩ:
Sử dụng 200g rễ cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet sắc nước đặc, uống khoảng một cốc, còn lại xông hậu môn lúc nóng, khi nước còn ấm thì dùng rửa, ngày xông rửa 5 – 6 lần.
2.10 Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet chữa mày đay, dị ứng:
Sử dụng 30g toàn cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet 30g, thịt lợn nạc 100g, đem hầm chín, ăn thịt lợn và uống nước thuốc. Ăn liên tục trong 7 – 10 ngày.
Cây cối xay – Abutilon indicum(L.) Sweet là một loại dược liệu được dùng làm thuốc chữa bệnh nhưng không nhiều người biết đến. Do đó, trước khi sử dụng loài cây này để điều trị bệnh, bạn nên nhờ sự tư vấn của bác sĩ, lương y có chuyên môn Y Học Cổ Truyền.
