Cây Cỏ Mần Trầu – Eleusine indica (L.) Geartn

Mô tả, đặc điểm, tác dụng và những bài thuốc từ cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn

I. Mô tả và đặc điểm của cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn

1. Tên khác: Cỏ chỉ tía, thanh tâm thảo, cao dag (Ba Na), hất t’rớ lạy (K’Ho)

2. Tên khoa học: Eleusine indica (L.) Geartn.

3. Họ: Lúa (Poaceae)

4. Bộ phận dùng: Cả cây

5. Công năng, chủ trị: Lương huyết, thanh nhiệt, hạ sốt, giải độc, làm mát gan, làm ra mồ hôi, lợi tiểu. Chữa cảm nắng, sốt nóng, cao huyết áp, viêm gan hoàng đảm, dị ứng mẩn ngứa, đái khó, nước tiểu đỏ.

6. Phân bố: Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn phổ biến ở khắp nơi. Cây có ở Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Thái Lan, các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á đến Nuven Caledoni.

Cây cỏ mần trầu có tên khoa học là Eleusine indica (L.) Geartn.

7. Đặc điểm của cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn:

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn còn được gọi là Thanh tâm thảo, Ngưu cân thảo, Cỏ chì tía, Cỏ vườn trầu, có tên khoa học là Eleusine indica (L.) Gaertn – thuộc họ Lúa (Poaceae). Cỏ mần trầu thuộc loại cây thảo nhỏ sống hàng năm và có những đặc điểm sau đây.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn mọc sum suê thành cụm, thân cây mọc bò dài sau đó thẳng đứng và phân nhánh. Chiều cao cây cỏ mần trầu từ 30 – 50cm.

Lá của cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn hình dải nhọn mọc so le, phiến lá mềm nhẵn và bẹ lá mỏng có lông, lá cây xếp thành hai dãy cách nhau.

Hoa của cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn mọc thành cụm gồm 5 đến 7 bông ở ngọn, khoảng 2 bông khác mọc thấp hơn trên cánh hoa.

Quả của cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn dài 3 – 4mm, hình thuôn dài gần như 3 cạnh. Mùa ra hoa quả của cây cỏ mần trầu vào khoảng tháng 5 – 7.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn còn được gọi là Thanh tâm thảo

Cần lưu ý cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn thường dễ bị nhầm lẫn với cây cỏ chân vịt – có tên khoa học là Dactyloctenium aegyptium (L.) Richt, cùng thuộc họ Lúa (Poaceae). Tuy nhiên cây cỏ chân vịt mọc thấp hơn và không có bông tách rời.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn là loài cây ưa sáng, ưa ẩm và có thể chịu bóng. Tại Việt Nam, cây mọc ở khắp nơi, thường mọc thành đám tại các vùng đồng bằng, trung du đến vùng núi cao.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn con mọc từ hạt và xuất hiện vào cuối mùa xuân. Sau mùa ra hoa quả, cây bị tàn lụi ngay trong mùa hè. Tại những vùng địa hình núi cao với thời tiết mưa ẩm khác nhau, cây cỏ mần trầu mọc từ hạt gần như quanh năm.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn là loài cây ưa sáng, ưa ẩm

II. Tác dụng và những bài thuốc từ cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn là dược liệu có tính mát, vị ngọt, hơi đắng và có công dụng hành huyết, bổ huyết, giải độc, lợi tiểu, mát gan. Cỏ mần trầu được dùng trong các bài thuốc Y Học Cổ Truyền với công dụng chữa chướng bụng, phong thấp, tiểu tiện không thông, sốt rét, gan nóng, huyết áp cao… Cùng tìm hiểu tác dụng của cỏ mần trầu và cách sử dụng dược liệu này qua bài viết dưới đây.

1. Tác dụng từ cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn:

“Cây cỏ mần trầu có tác dụng gì?” Theo các nghiên cứu khoa học, cây cỏ mần trầu chứa các thành phần hóa học mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe con người. Cụ thể, cành và lá tươi của cây chứa flavonoid, phần trên mặt đất của cỏ mần trầu chứa 3 – 0 – β – D – glucopy ranosyl – β – sitosterol, dẫn chất 6 – 0 – palmitoyl. Tác dụng của cây cỏ mần trầu đã được nghiên cứu cả theo Y Học Cổ Truyền và Y Học Hiện Đại.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn là dược liệu có tính mát, vị ngọt, hơi đắng

1.1. Tác dụng của cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn trong Y Học Cổ Truyền:

Trong Y Học Cổ Truyền, cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn có tính mát, vị ngọt hơi đắng và tác dụng trị ho, mát gan và lợi tiểu.

1.2. Tác dụng của cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn trong Y Học Hiện Đại:

Tác dụng hạ sốt, kháng viêm: Hoạt chất C-glycosylflavones trong cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn được chứng minh là có tác dụng kháng viêm hiệu quả trên đường hô hấp ở chuột mắc viêm phổi hoặc cúm. Một nghiên cứu được thực hiện trên chuột bị sốt cho thấy, dịch chiết từ cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn (liều 600 mg/kg) có tác dụng hạ sốt tương đương với liều điều trị bằng acetylsalicylic (liều 100 mg/kg). Cơ chế của tác dụng giảm sốt được cho là do dịch chiết từ cỏ mần trầu giúp ức chế biểu hiện cyclooxygenase-2, từ đó ức chế quá trình sinh tổng hợp PGE2.

Tác dụng hạ huyết áp: Các nhà khoa học đã chứng minh, dịch chiết từ cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn cho tác dụng hạ huyết áp tương đương với Lorsatan (liều 12.5 mg/kg) trên chuột được gây tăng huyết áp bởi L – NAME (chất gây tăng huyết áp do ức chế sản sinh NO).

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn có tác dụng hạ sốt, kháng viêm

Tác dụng kháng khuẩn: Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn được chứng minh là có tác dụng kháng khuẩn ở mức độ từ thấp đến vừa đối với các loại vi khuẩn như Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus và Salmonella choleraesuis.

Tác dụng bảo vệ chức năng thận: Một nghiên cứu thực hiện trên nhóm chuột được tiêm L – NAME cho thấy nhóm chuột được điều trị với dịch chiết cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn liều 200 mg/kg cho hiệu quả tương đương trong kiểm soát các chỉ số urea, createnine, ion K+ và ion Na+ so với nhóm chuột điều trị bằng Lorsatan liều 12.5 mg/kg. Qua đó cho thấy cỏ mần trầu có tác dụng bảo vệ chức năng thận.

Tác dụng bảo vệ gan, hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu: Một nghiên cứu thực hiện trên nhóm chuột được gây béo phì cho thấy nhóm chuột được điều trị với cao chiết cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn trong dung môi hexan có tác dụng giảm nồng độ cholesterol toàn phần, giảm nồng độ LDL – cholesterol và tăng nồng độ HDL – cholesterol so với nhóm chuột đối chứng. Bên cạnh đó, các chỉ số ALT, AST trên nhóm chuột điều trị cũng được cải thiện. Qua đó cho thấy tác dụng bảo vệ gan và hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu của cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn.

2. Những bài thuốc từ cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn:

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn là loại dược liệu rất tốt cho sức khỏe

2.1. Bài thuốc chữa tăng huyết áp:

Dùng 500g cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn rửa sạch, giã nát và thêm một bát nước sôi để nguội vào, lọc lấy nước thuốc cốt và thêm một ít đường vào uống. Dùng bài thuốc 2 lần mỗi ngày vào buổi sáng và chiều.

2.2. Bài thuốc chữa sốt cao từ cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn:

Dùng 120g cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn tươi, thêm 600ml nước vào sắc đến khi còn 400ml thể tích thuốc thì ngưng. Nước thuốc thu được thêm một ít muối và chia làm nhiều lần uống trong 12 giờ.

2.3. Bài thuốc chữa viêm da, vàng da:

Dùng 60g cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn tươi và 30g sơn chi ma. Đem sắc hỗn hợp dược liệu trong một thể tích nước phù hợp. Nước thuốc thu được chia thành các lần uống trong ngày.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn đã được rửa sạch và phơi khô

2.4. Bài thuốc chữa viêm tinh hoàn:

Dùng 60g cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn và 10 cái cùi vải. Đem sắc hỗn hợp dược liệu trong một thể tích nước phù hợp. Nước thuốc thu được chia thành các lần uống trong ngày.

2.5. Bài thuốc chữa tiểu tiện vàng ít, người mẩn đỏ, sốt nóng:

Dùng 16g cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn và 16g cỏ tranh sắc với nước. Nước thuốc thu được chia làm nhiều lần uống trong ngày.

2.6. Bài thuốc phòng viêm màng não truyền nhiễm:

Dùng 30g cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn sắc uống trong ngày. Dùng bài thuốc liên tục trong 3 ngày, sau đó nghỉ 10 ngày và lại tiếp tục uống thêm 3 ngày nữa.

2.7. Bài thuốc giúp thanh nhiệt, giải độc, an thai:

Dùng 8g mỗi loại dược liệu gồm cỏ tranh, cỏ mực, rau má, ké đầu ngựa, cam thảo đất, cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn, 2g gừng tươi, 4g củ sả và 4g vỏ quýt. Hỗn hợp dược liệu được sắc với nước và dùng uống trong ngày.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn có tác dụng bảo vệ gan, hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu

3. Lưu ý khi sử dụng cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn:

Một số lưu ý khi sử dụng cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn trong điều trị bệnh như sau.

Cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn là loại cây mọc hoang dại, chứa nhiều bụi bẩn bám vào nên cần làm sạch trước khi sử dụng.

Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn trong điều trị bệnh, đặc biệt là ở người mắc bệnh lý mạn tính, bệnh lý nền.

Thận trọng khi dùng dược liệu ở người bệnh có cơ địa nhạy cảm, trẻ nhỏ.

Không dùng dược liệu trong thời gian dài hay lạm dụng dược liệu.

Như vậy, cây cỏ mần trầu – Eleusine indica (L.) Geartn là dược liệu có nhiều công dụng đối với sức khỏe, tuy nhiên cũng như các vị thuốc khác, cỏ mần trầu có thể gây ra những tác dụng phụ nhất định. Vì vậy, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng dược liệu để đảm bảo độ an toàn và hiệu quả trong điều trị.