Cây Cỏ Xước – Achyranthes asperaL
Mô tả, đặc điểm, kỹ thuật trồng, cách chăm sóc, tác dụng và những bài thuốc từ cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Cây cỏ xước có tên khoa học là: Achyranthes aspera L
I. Mô tả và đặc điểm của cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
1. Tên khác: Hoài ngưu tất.
2. Tên khoa học: Achyranthes aspera L.
3. Họ: Rau dền (Amaranthaceae)
4. Bộ phận dùng: Rễ đã phơi khô hoặc sấy khô.
5. Công năng, chủ trị: Hoạt huyết, khứ ứ, bổ can thận mạnh gân xương, lợi thủy thông lâm. Chữa đau nhức xương khớp, đau lưng, mỏi gối, chân tay co quắp, tê bại, kinh nguyệt không đều, tiểu tiện không thông, đái buốt, đái rắt.
6. Nguồn gốc và phân bố cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L được tìm thấy ở hầu hết các nước châu Á, châu Phi như Việt Nam, Nhật Bản, Lào, Triều Tiên, Ấn Độ, Nepal, Philippines, Indonesia, …
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L thường mọc ở các sườn đồi, ven bờ sông, ven đường, nương rẫy, ưa sinh trưởng tại nơi có đủ ánh sáng và đất có nhiều dinh dưỡng, ẩm.
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L được tìm thấy ở Việt Nam chủ yếu là giống cỏ xước lông trắng, mọc hoang ở nhiều nơi khác nhau, chỉ cần có đầy đủ ánh sáng và dưỡng chất. Nhiều nhất là những địa phương có khí hậu thuận lợi như Lào Cai, Vĩnh Phúc, Sơn La, Lai Châu, …
7. Đặc điểm của cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Cây Cỏ xước – Achyranthes aspera L là một loài thực vật thân thảo, mảnh, hơi vuông, sống nhiều năm. Cây có chiều cao dao động từ 1 – 2 m, có lông mềm bao phủ quanh thân. Rễ màu vàng, hình trụ dài, khá nhỏ, bé dần từ cổ rễ đến chóp rễ, đường kính chừng 2 – 5 mm, dài 20 cm. Mặt ngoài màu nâu nhạt, nhẵn đôi khi hơi nhăn, có vết sần của rễ con.
Cây Cỏ xước – Achyranthes aspera L là một loài thực vật thân thảo
Lá của cây cỏ xước – Achyranthes aspera L mọc đối, nhọn ở đầu, kích thước khoảng 2 – 4 cm bề ngang và 5 – 12 cm chiều dài. Trên lá có phiến hình trứng, mọc đối, mép nguyên lượn sóng, có cuống nhỏ.
Hoa của cây cỏ xước – Achyranthes aspera L mọc thành cụm, chiều dài cả chùm bông khoảng 20 – 30 cm. Hoa nhỏ, đều, lưỡng tính, mẫu 5, không có cánh hoa, có 1 lá bắc và 2 lá bắc con. Lá bắc rải rác có lông dài màu trắng, một gân dọc nổi rõ ở giữa. Bông hoa có thể phát triển từ kẽ lá hoặc ngay đầu cành. Lá đài 5, hơi không đều, rời, hình bầu dục thuôn nhọn. Nhị 5, nhị lép có nhiều tua viền ở đầu. Bầu hình trụ.
Quả của cây cỏ xước – Achyranthes aspera L dạng quả nang, dài 2 – 3 mm, màu nâu, có thành mỏng dính vào hạt. Lá bắc nhọn giống gai, dễ bám vào vật khác như quần áo. Hạt hình trứng nhỏ và dài, dày 1 mm.
II. Kỹ thuật trồng và cách chăm sóc cây cỏ xước của cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L Thích hợp trồng ở đất thịt pha cát
1. Kỹ thuật trồng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
1.1 Thời vụ trồng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L ở miền núi thường trồng vào tháng 2,3; đồng bằng thường trồng vào tháng 10, 11.
1.2 Đất trồng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L là cây ưa ẩm, ánh sáng. Thích hợp trồng ở đất thịt pha cát, tơi xốp, đất phù sa, cao ráo, thoát nước; đất có độ ẩm, nhiều mùn, có thể lên luống; bón lót phân chuồng đã hoai. Nếu trồng trên đất khô cằn, ít quan tâm chăm sóc thì cây thấp nhỏ, rễ ngắn. Vùng đất nhiều cát sạn, bạc màu, đất chua mặn không trồng được.
1.3 Kỹ thuật trồng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Hình ảnh cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Ruộng trồng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L phải được cày bừa, đập đất kỹ. Cày hoặc cuốc sâu có tác dụng làm cho rễ cỏ xước dài, ăn sâu cho năng suất cao. Khi lên luống thường bón lót phân chuồng vào lưng chừng luống. Luống rộng 70-80 cm, cao 30 – 40 cm.
Có thể trồng bằng cách gieo thẳng hạt hoặc trồng bằng cách đánh cây con đi trồng (vào mùa xuân)
Trồng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L bằng cách gieo hạt: Hạt được ngâm với nước ấm vài giờ, xong trộn với cát khô và tro khô để dễ gieo. Gieo thật thưa trên mặt luống. Gieo xong đậy rơm rạ.
Trường hợp trồng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L con: cây cách cây khoảng 15-20 cm.
2. Cách chăm sóc cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Gieo hạt cây cỏ xước – Achyranthes aspera L xong, quan trọng nhất là tưới ẩm hàng ngày. Khi hạt đã nảy mầm thì bỏ rơm rạ và tưới nhẹ để cây khỏi bết xuống đất. Khi cây có 4-5 đôi lá thì tưới thêm phân đạm pha loãng. Tuyệt đối không tưới phân chuồng tươi, sẽ không đảm bảo an toàn cho dược liệu. Khi cây đã ra tán, kín luống nên nhổ tỉa bớt. Có thể tưới nước bằng cách tát hoặc bơm nước vào ruộng, ngập luống, sau đó tháo nước hết khỏi ruộng.
2.1 Phòng trừ sâu bệnh cho cây cỏ xước – Achyranthes aspera L:
Nếu có sâu nên dùng phương pháp bắt là chính, bất đắc dĩ mới dùng thuốc trừ sâu.
Lưu ý: Trước khi thu hoạch khoảng 15 ngày thì không dùng thuốc trừ sâu để giảm thiểu dư lượng thuốc trừ sâu trong dược liệu.
Trên đây là kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây cỏ xước – Achyranthes aspera L. Hi vọng bài viết này giúp bạn đọc có thêm kinh nghiệm để trồng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L hiệu quả và cho năng suất cao.
Tác dụng của cây Cỏ xước – Achyranthes aspera L: Thanh nhiệt, tiêu viêm, lợi tiểu…
3. Thu hoạch và bảo quản: cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
3.1 Thu hoạch cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Rễ củ của 1 năm ít sơ hơn cây lâu năm. Thu về rửa sạch phơi khô là dùng được. Nếu để cây qua năm thì vào mùa đông nên cắt bỏ thân lá, chỉ giữ lại gốc để cây tái sinh vào mùa xuân năm sau. Nếu không thu hạt thì cần cắt bỏ khi chưa chín, không để hạt chín sẽ rụng xuống xung quanh gốc và lan ra thành cỏ dại.
3.2 Bảo quản cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Vị thuốc khô nên bảo quản trong lọ kín, để nơi khô ráo, tránh nguồn nước và môi trường ẩm ướt làm mốc.
III. Tác dụng và những bài thuốc từ cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L điều trị hỗ trợ bệnh thấp khớp
1. Tác dụng của cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
Tác dụng của cây Cỏ xước – Achyranthes aspera L: Thanh nhiệt, tiêu viêm, lợi tiểu; Làm lưu thông khí huyết; Bổ gan, thận, mạnh gân cốt; Làm giảm Cholesterol trong máu. Dùng để chữa: Viêm cầu thận, viêm gan, thận, bàng quang; rối loạn kinh nguyệt; bệnh mỡ máu cao; cao huyết áp, xơ vữa động mạch; viêm đa khớp dạng thấp; bệnh quai bị; lở loét vùng miệng, lưỡi.
1.1 Theo y học cổ truyền:
Vị đắng, chua, trung tính, không độc.
Kinh lạc đi vào kinh lạc thận và thận.
Công hiệu: Thanh nhiệt giải độc, bồi bổ cơ thể. Ngoài ra, Cỏ xước còn có khả năng tiêu viêm, bồi bổ khí huyết, giảm đau nhức xương khớp, chống xơ vữa động mạch…
1.2 Theo y học hiện đại:
Tăng tổng hợp protein trong cơ thể.
Thí nghiệm trên ếch cho thấy dịch chiết cồn của cỏ xước ức chế tim ếch, làm giãn mạch, do đó có tác dụng hạ huyết áp. Ngoài ra, hoạt chất ecdysterone có trong châu chấu cũng thể hiện rõ đặc tính khử chất béo và glucose.
Hoạt chất saponin trong thuốc nam có tác dụng kích thích sự co bóp của cơ trơn tử cung.
Thành phần ecdysterone là chất chống thụ thai, ảnh hưởng đến sinh sản
Chống viêm, giảm đau, tăng cường hệ thống miễn dịch của con người.
2. Những bài thuốc từ cây cỏ xước – Achyranthes aspera L
2.1 Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L điều trị hỗ trợ bệnh thấp khớp:
Rễ cỏ tranh 40g, Hà thủ ô 28g, Thổ phục linh 20g, Cỏ nhọ nồi 16g, Ngải cứu 12g, Thương nhĩ tử 12g. Sắc đặc sắc uống ngày 1 thang, uống liên tục 7 – 10 ngày.
Hoặc cây cỏ xước – Achyranthes aspera L, Thân vòi voi, Kim ngân hoa, Địa linh phục sinh, Hy thiêm, Ké đầu ngựa, Bản cáo thiên niên kỷ, Cây xấu hổ, Cây đau xương và Cây gai. Được chế biến thành rượu cao cấp và rượu thuốc.
Hoặc lấy Rễ cỏ tranh 16g, Thanh bì 12g, Thương truật 12g. Viên nang chia 2 lần uống trong ngày.
2.2 Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L hỗ trợ kinh nguyệt không đều, huyết ứ:
20g Rễ đinh lăng, Bối mẫu, Ích mẫu, Nghệ xanh mỗi vị 16g, Xích thược, mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
2.3: Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L điều trị hỗ trợ sỏi niệu quản
12g Rễ cỏ tranh, 50g Cỏ nhọ nồi, 30g hoa Anh thảo, lá dứa, 30g Thảo quyết minh, 20g Ngải cứu, 16g Vôi tôi, 16g cỏ nhọ nồi, đồ uống màu.
2.4 Cách ngâm rượu cây Cỏ xước – Achyranthes aspera L
Ngoài dùng dưới dạng thuốc sắc, rễ Cỏ tranh ngâm rượu còn có thể dùng để chữa đau nhức xương khớp. Ngâm 1kg củ khô với khoảng 5l rượu và ngâm trong 1 tháng.
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L điều trị hỗ trợ sỏi niệu quản
Lưu ý khi sử dụng cây Cỏ xước – Achyranthes aspera L
Không sử dụng cây cỏ xước – Achyranthes aspera L để điều trị bệnh cho các đối tượng dị ứng hoặc mẫn cảm với thành phần có trong dược liệu này.
Thận trọng khi sử dụng cho các đối tượng có vấn đề về dạ dày, tiêu hóa, nếu sử dụng không đúng cách sẽ bị đau bụng, tiêu chảy.
Không sử dụng cho phụ nữ mang thai, bởi thuốc có thể gây ra quái thai. Phụ nữ cho con bú cần cân nhắc giữa việc cho con bú và sử dụng thuốc, bởi thuốc có thể truyền sang con thông qua đường cho bú.
Cây cỏ xước – Achyranthes aspera L là một loại thảo dược dân gian, tuy mọc hoang dại nhưng lại có nhiều công dụng tuyệt vời trong điều trị bệnh tật ở con người. Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây cỏ xước – Achyranthes aspera L. Mong rằng những thông tin mà Thế Giới Cây Cảnh chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.