Cây Sao Đen – Hopea odorata Roxb

Đặc điểm, tác dụng, kỹ thuật trồng và cách chăm sóc cây sao đen – Hopea odorata Roxb

I. Đặc điểm của cây sao đen – Hopea odorata Roxb

1. Nguồn gốc của cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Cây sao đen – Hopea odorata Roxb có nguồn gốc từ Ấn Độ,

Cây sao đen – Hopea odorata Roxb có nguồn gốc từ Ấn Độ, sau này được du nhập nhiều nước nhiệt đới như Campuchia, Lào, Malaysia, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam, … Loài cây này thuộc chi Sao, họ dầu, tên khoa học là Hopea odorata Roxb, tại nước ta nó có nhiều tên gọi như cây Sao, Mạy Khèn (Lào), Sao Cát, Sao Bã Mía, Sao Nghệ, Mạy Khen Hua.

Ở nước ta, cây sao đen – Hopea odorata Roxb mọc tự nhiên trong các khu vực rừng rậm ở các tỉnh phía Tây Nguyên và Nam Bộ như Kon Tum, Gia Lai (Hậu Bổn, Cheo Reo), Đắk Lắk, Đồng Nai, Bà Rịa–Vũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh, An Giang, Kiên Giang (Phú Quốc)…và cả phía Bắc, nổi tiếng hàng sao đen được trồng từ thế kỉ XX tại Phố Lò Đúc, Hà Nội.

2. Đặc điểm hình thái của cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Cây sao Đen – Hopea odorata Roxb là cây gỗ lớn, thân thuôn dài, cao khoảng 20-25m và có thể cao tối đa 30m, đường kính 60-80cm. Tán nhỏ hình chóp, tỉa cành tự nhiên. Một điểm rất dễ để phân biệt Sao Đen với các giống cây khác là vỏ cây có màu đen, có những vết nứt sọc theo thớ, thịt gỗ bên trong có màu hơi đỏ. Cành non và cuống lá có phủ lông.

Lá cây Sao Đen – Hopea odorata Roxb hình trái xoan, thuôn dài và nhọn ở đỉnh. Mặt trên của lá màu xanh bóng, mặt dưới mịn, gân chính nổi rõ, gân phụ mọc đối nhau.

Hoa cây Sao Đen – Hopea odorata Roxb màu trắng nở vào tháng 2-3, chúng mọc thành cụm, mỗi cụm hoa gồm có 11 – 12 nhánh. Mỗi nhánh lại có từ 4-6 hoa nhỏ như hình ngôi sao.

Quả cây Sao Đen – Hopea odorata Roxb có 2 cánh dài có lông mịn, lúc non có màu xanh nhạt, khi già chuyển sang màu nâu. Mỗi cánh dài 5-6cm. Tuy quả ra với số lượng lớn nhưng 2 năm mới ra 1 lần. Cây Sao Đen – Hopea odorata Roxb thường ra hoa vào tháng 2-3 và ra quả vào tháng 4-7.

Cây sao Đen – Hopea odorata Roxb là loại cây gỗ lớn

3. Đặc điểm sinh thái của cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Cây sao đen – Hopea odorata Roxb có tốc độ sinh trưởng nhanh (tăng trưởng đường kính trung bình năm là 1.1–14 cm/năm). Thích hợp trồng ở những vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm đặc biệt có 2 mùa rõ rệt. Cây có sức sống khỏe nên có thể chịu được nắng nóng và khô hạn. Nếu trồng cây Sao Đen ở vùng đất lạnh thì nó sẽ phát triển bình thường về chiều cao và đường kính nhưng ra hoa và đậu quả lại ít hơn.

Đất thích hợp nhất để trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb là đất phù sa cổ, sét pha cát ở Đông Nam Bộ. Nó cũng phát triển khá tốt trong vùng đất đỏ bazan với độ PH=4,5-5.0. Cây ưa đất ẩm, chịu bóng khi còn non và từ năm 3 tuổi lại chuyển sang cây ưa sáng. Tái sinh tự nhiên tốt ở các khu rừng có độ tàn che nhẹ.

II. Tác dụng của cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Cây sao đen – Hopea odorata Roxb ngoài có công dụng làm đẹp cảnh quan, điều hòa và lọc không khí ra thì loại cây này còn có giá trị kinh tế cao từ thân, nhựa đến vỏ cây đều có giá trị:

Cây sao đen – Hopea odorata Roxb ngoài có công dụng làm đẹp cảnh quan, thì nó còn có giá trị kinh tế cao

Gỗ cây sao đen – Hopea odorata Roxb thuộc nhóm gỗ có chất lượng cao, có khả năng chịu mối mọt và nấm mốc gây hại nên được dùng làm các vật dụng nội thất, dựng nhà, đóng tàu thuyền,…

Vỏ cây sao đen – Hopea odorata Roxb lại là vị thuốc trị các bệnh về sâu răng

Nhựa cây sao đen – Hopea odorata Roxb được ứng dụng trong công nghiệp làm sơn, vecni hay công thuốc ảnh. Hơn nữa, nó còn là nguyên liệu trong bài thuốc dân gian về chữa cầm máu hữu hiệu khi được nghiền ra thành bột, đắp vào vết thương.

Vỏ cây sao đen – Hopea odorata Roxb lại là vị thuốc trị các bệnh về sâu răng, viêm lợi, vỏ cây sau khi sơ chế sạch mang ngâm rượu nếp nồng độ 30 – 40 độ hay sắc thành nước sẽ thành dung dịch súc miệng hiệu quả.

III. Kỹ thuật trồng và cách chăm sóc cây sao đen – Hopea odorata Roxb

1. Thời vụ trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Thời điểm tốt nhất để trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb là khoảng tháng 5 đến tháng 7, trước mùa mưa.

Nhựa cây sao đen – Hopea odorata Roxb được ứng dụng trong công nghiệp làm sơn

2. Chuẩn bị giống cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Hiện nay, để trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb thì người ta sẽ dùng hai cách là gieo hạt và ghép cành. Tuy nhiên, người ta dùng cách gieo hạt nhiều hơn bởi nó tạo ra cây giống chất lượng tốt nhất so với các phương pháp nhân giống khác.

Hạt giống tốt được thu hái từ cây mẹ có tuổi từ 15 năm trở lên, cây sinh trưởng tốt, có dáng đẹp, phát triển cân đối, tán lá dày, đều, thân cao và thẳng, không bị sâu bệnh.

Bạn nên lựa những quả sao đen ngả vàng, có đốm nâu ở hai cánh để dùng nhân giống. Trước khi gieo, bạn cắt hết phần thịt quả và bớt cánh, để lại 1 đoạn dài từ 1 – 2 cm. Sau đó bạn ngâm quả vào nước 2 tiếng rồi cho vào phần đất trồng đã chuẩn bị từ trước. Khi gieo hạt, bạn đặt phần đầu hạt có cánh hướng lên, khoảng cách giữa các hạt 15cm.

Sau đó khoảng 3 – 4 ngày thì hạt sẽ nảy mầm, chờ thêm vài ngày để cây con ra rễ ổn định thì cho cây vào bầu đất. Đến khi cây đủ 12 tháng thì mang đi ươm trồng, lưu ý khi cây đạt chiều cao hơn 1m thì mới đi trồng.

Giống cây sao đen – Hopea odorata Roxb đạt tiêu chuẩn đem trồng là cây 12 tháng tuổi, đường kính cổ rễ 0,4-0,5cm, cao 1,0-1,2m, xanh tốt, thân thẳng, cân đối, không đứt rễ cái, không bị sâu bệnh, cụt ngọn.

Giống cây sao đen – Hopea odorata Roxb đạt tiêu chuẩn đem trồng

3. Chuẩn bị đất trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Tùy điều kiện đất đai, đầu tư mà lựa chọn biện pháp làm đất thích hợp. Việc làm đất phải được hoàn thành trước khi trồng ít nhất là 10 ngày.

Loại đất phù hợp trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb là đất đỏ bazan, hoặc đất với tro, mùn dừa, phân chuồng cũng được. Độ pH của đất luôn nằm mức 4.5 tới 5.0.

Làm đất thủ công bằng cách xử lý thực bì xong tiến hành đào hố theo kích thước: 40x40x40cm đối với cây sao đen – Hopea odorata Roxb, 30x30x30cm đối với cây phù trợ. Các hàng cây được bố trí theo đường đồng mức. Cự ly giữa các hố trong rạch trồng sao đen là 3m.

Cự ly giữa các hố trong hàng trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb phù trợ là 2m. Nơi không xử lý thực bì thì dãy cỏ cuốn dọn xung quanh hố đường kính rộng 1m rồi tiến hành đào hố. Khi đào hố phải cuốc lớp đất mặt để riêng ra một bên, sau khi đào hố xong xúc lớp đất mặt vào đáy hố.

4. Kỹ thuật trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Để trồng cây sao đen – Hopea odorata Roxb, bạn phải chọn cây đủ tiêu chuẩn đem trồng. Tiêu chuẩn cây đem trồng là cây 12 tháng tuổi, đường kính cổ rễ 0,4-0,5cm, cao 1,0-1,2m, xanh tốt, thân thẳng, cân đối, không đứt rễ cái, không bị sâu bệnh, cụt ngọn. Những cây ốm yếu, không đạt tiêu chuẩn cần phải được loại bỏ.

Khi vận chuyển cây sao đen – Hopea odorata Roxb trồng, ruột bầu phải ẩm, nhưng không được tưới đẫm nước làm cho ruột bầu quá mềm nhão. Xé bỏ bầu trước khi trồng. Không được làm vỡ bầu hay biến dạng bầu.

Trộn đều đất trong hố. Đào lỗ đặt bầu sao cho rễ và thân cây ngay thẳng ở giữ hố, mặt trên của bầu thấp hơn miệng hố 1-2cm. Sau đó lấp phần đất mặt xuống trước, lèn chặt bầu, vun thêm đất mặt vào quanh gốc trên cổ rễ 2-3cm.

Hoa và quả cây sao đen – Hopea odorata Roxb

5. Cách chăm sóc cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Để chăm sóc tốt cho cây sao đen – Hopea odorata Roxb, trong một tuần đầu ngay sau khi cấy phải tưới ngày 3 lần sau đó ngày tưới 2 lần. Lượng nước tưới mỗi lần 2-3 lít/m2. Trong những ngày mưa thì giảm hoặc không tưới nếu đất đủ ẩm từ mặt đất đến đáy bầu.

Trong thời gian từ khi cây sao đen – Hopea odorata Roxb trồng được 20-30 ngày cho đến trước khi trồng 4 tuần nếu thấy cây sao đen sinh trưởng kém thì cần tiến hành tưới phân NPK với nồng độ 0,5% (1kg/200 lít nước) cho cây. Liều lượng tưới 1kg cho 10.000 cây con.

Tưới phân bằng ô doa lỗ nhỏ vào sáng sớm hặc chiều tối, không phân vào những ngày mưa và vào buổi trưa nắng nóng. Sau khi tưới phân phải tưới rửa lá toàn bộ cây con bằng nước sạch với liều lượng 2 lít/m2.

Tiến hành phân loại cây con, xếp cây có cùng kích thước và chất lượng vào 1 luống để có chế độ chăm sóc thích hợp. Khi rễ cây sao đen – Hopea odorata Roxb đâm xuống nền luống thì tiến hành đảo bầu 1 tháng 1 lần.

Cây sao đen giống – Hopea odorata Roxb

Lưu ý: Trước khi trồng 1 tháng không được tưới phân, giảm lượng nước tưới, xén rễ quá dài ở đáy bầu.

Trong 3 năm đầu bạn nên làm cỏ và vun xới gốc cây 2 – 3 lần/năm, nhất là vào đầu và cuối mùa mưa để cây đủ chất dinh dưỡng và độ ẩm phát triển, tránh sâu bệnh. Khi cây 8 đến 10 năm tuổi, bạn nên tỉa cành, mở tán cây để cây sao đen – Hopea odorata Roxb sinh trưởng tốt và dáng đẹp hơn.

6. Phòng trừ sâu bệnh cho cây sao đen – Hopea odorata Roxb

Cây con ở giai đoạn vườn ươm phải được thường xuyên chăm sóc, làm sạch cỏ để tránh sâu, bệnh gây hại. Để ngăn ngừa nấm hại, dùng Boocđo nồng độ 1% phun đều lên trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m2, 2 tuần/1 lần.

Khi phát hiện nấm bệnh thì tưới dung dịch boocđo 1% hay COC 85 liều lượng 25 gram/1 – 2 bình 8 lít, phun sương đều trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m2, 10 – 15 ngày phun 1 lần, liên tục 2 – 3 lần liền.

Nếu sâu ăn lá hoặc một số côn trùng khác có thể dùng Bassa 50ND pha 1/400 – 1/600 hoặc dùng Methyl parathion 0,1% để phun. Nên phun thuốc vào buổi chiều. Sau khi phun thuốc 2 – 3 tiếng thì tưới lại bằng nước sạch.